Hvert er umfang nótnarita í íslenskum bókasöfnum? Hvers konar nótnarit eru þar og hverjir standa á bak við þau? Hver er útgáfusaga tónbóka fyrir skóla og kirkjur eftir 1935? Þessar spurningar og ýmislegt þeim tengt er umfjöllunarefni greinagerðar SÍTÓN um skylduskráð nótnarit í íslenskum bókasöfnum vorið 2014. Sjá nánar: Nótnarit í Gegni
Nótur og nótnaútgefendur í bókasöfnum
Gylfi Garðarsson og Ásmundur Einar Daðason handsala samning um NSM
Námsefnissjóður Sítón og Menntamálaráðuneytisins (NSM) hefur opnað fyrir umsóknir um styrki vegna fyrri úthlutunar með umsóknarfrest til 15. nóvember 2023. Umsóknarformið er á vef Sítón og fyllist út þar (sjá: NSM STYRKUMSÓKN). Úthlutunarreglur sjóðsins má nálgast HÉR.
Sjóðurinn styrkir höfunda tónbóka um hluta höfundarlauna árin 2023-2024 í samræmi við uppgefin markmið samningsins. Þau helstu eru að stuðla að nýsköpun, þróun, gerð og útgáfu tónbóka fyrir tónlistarskóla svo auka megi framboð og fjölbreytileika námsgagna í takt við þarfir nemenda og skóla. Til tónbóka teljast nótnarit, kennslugögn og fræðirit fyrir tónlistarnám, ásamt tengdu efni á prenti eða stafrænt.
Höfundar kennsluefnis og aðrir áhugasamir í fagfélögum tónlistarkennara eru hvattir til að sækja um styrk fyrir verkefnum sem falla að markmiðum sjóðsins.
Úthlutunarnefnd sjóðsins skipa Gylfi Garðarsson (SÍTÓN), Össur Geirsson (SÍTÓN) og Aron Örn Óskarsson (STS).
Gylfi Garðarsson og Ásmundur Einar Daðason handsala samninginn
Eitt helsta hagsmunamál SÍTÓN er að opinber stuðningur við námsefni fyrir tónlistarskóla samræmist stuðningi við aðrar námsgreinar. Frá stofnun félagsins 2012 hefur félagið bent á erfiða stöðu málaflokksins og á umliðnu ári skilaði þetta starf mikilvægum áfanga.
Veturinn 2022-23 átti SÍTÓN fundi og samtöl með fulltrúum í ráðuneytum menningar og menntamála. Í kjölfar þeirra samskipta bauðst Menntamálaráðuneytið (MMR) til að gera styrktarsamning við SÍTÓN um sérstakt framlag til styrktar námsefnisgerðar fyrir tónlistarskóla. Þann 29. júní undirrituðu ráðherrann, Ásmundur Einar Daðason, og formaður SÍTÓN, Gylfi Garðarsson, samning um tíu milljón króna einskiptisframlag ráðuneytisins til verkefnisins, sem hefur fengið heitið NSM-Námsefnissjóður Sítón og Mmr. Sjóðnum er ætlað að styrkja höfunda tónbóka um hluta höfundarlauna árin 2023-2024 í samræmi við uppgefin markmið samningsins.
Samkvæmt markmiðum samningsins er verkefni sjóðsins að styrkja útgáfu tónbóka fyrir tónlistarskóla. Til tónbóka teljast nótnarit, kennslugögn og fræðirit, ásamt tengdu efni á prenti eða stafrænt. Sjóðnum er ætlað að stuðla að nýsköpun, þróun, gerð og útgáfu tónbóka með það að markmiði að tryggja framboð og fjölbreytileika námsgagna í samræmi við þarfir nemenda og skóla.
Félagsfundur Sítón samþykkti að úthlutunarnefnd sjóðsins yrði skipuð tveimur fulltrúum félagsins ásamt einum fulltrúa sem Samtökum tónlistarskólastjóra (STS) var boðið að skipa. Skipaðir fulltrúar í nefndinni eru Gylfi Garðarsson (SÍTÓN), Össur Geirsson (SÍTÓN) og Aron Örn Óskarsson (STS). Á fundi nefndarinnar þ. 20. september var ákveðið að skipta sjóðnum í tvö úthlutunartímabil með umsóknarfresti 15. nóvember 2023 og 15. mars 2024.
Leitað verður til stjórnenda tónlistarskóla og fagfélaga tónlistarkennara um aðstoð við að kynna félagsmönnum upplýsingar um verkefnið ásamt tengli á vefsíðu með sjóðsreglum og umsóknarformi. Höfundar kennsluefnis og aðrir áhugasamir félagsmenn eru hvattir til að fylgjast með framvindu málsins og sækja um styrk fyrir verkefnum sem falla að markmiðum sjóðsins þegar opnað verður fyrir móttöku umsókna.
AF GEFNU TILEFNI
Minni ljósritun – Meiri útgáfa
Á Facebook-síðunni Bakland tónlistarkennslu birtist færsla þ. 9. september 2021 þar sem einn félagsmanna í SÍTÓN greinir frá alvarlegu tilviki um óleyfilega ljósritun á hans bókum. Þar sem umræða varðandi ljósritun tónbóka er þörf og nauðsynleg og af því tilefni sem að ofan greinir er við hæfi að árétta eftirfarandi í þeim efnum.
Staðfesting á orðrómi
Tilvikið staðfestir þann orðróm að sums staðar sé pottur brotinn varðandi ljósritun tónbóka. Í fyrsta lagi hefur sá orðrómur lengi verið á kreiki að sumir tónlistarkennarar noti nær eingöngu ljósrit í stað bóka (þetta hafa höfundar upplifað við prófdómarastörf). Í öðru lagi að einhverjir tónlistarskólar eða kennarar velji lög og verkefni úr nokkrum bókum, ljósriti, gormi og gefi eða selji nemendum ljósritin.
Virði og virðing
Liður í því að nemandi beri virðingu fyrir náminu er að eiga eigin námsbækur. Vinna með bók frekar en ljósrit stuðlar að því að nemandinn verður ábyrgari og áhugasamari í náminu því börn skynja virðismuninn á bók og ljósriti og haga sér samkvæmt því. Í námsbók finnur nemandinn faglegt samræmi og sér hvað er framundan í náminu. Spyr ef til vill hvenær megi spila það sem er aftar í bókinni. Flestir tónlistarkennarar átta sig á þessu samhengi og láta nemendur sína kaupa bækur sem þeir eru að vinna með. Um leið styðja þeir og efla íslenska tónbókaútgáfu. Sem betur fer eru flestir til fyrirmyndar hvað þetta varðar en betur má ef duga skal eins og ofangreint tilvik sýnir.
Tónbókaútgáfa
Að baki hverrar tónbókar liggur mikil vinna og fjárútlát. Velja þarf lög, afla birtingarleyfis rétthafa, útsetja og í sumum tilfellum að semja ný lög og verkefni. Setja upp handrit, vinna umbrot og leiðrétta prófarkir. Þá fyrst er hægt að láta prenta efnið svo úr verði bók. Eftir það kemur svo lagerhald, dreifing og innheimta. Sköpun bókar tekur oft 1-2 ár, stundum meira og eftir það getur tekið áratugi að halda henni við á markaði.
Höfundar og útgefendur tónbóka vona að tónlistarkennarar og skólastjórnendur séu sammála þeim um að íslensk tónbókaútgáfa sé ómissandi hluti af tónlistarfræðslu þjóðarinnar. Best er að sýna það í verki með því að halda ljósritun útgefinna bóka í lágmarki og ætíð innan löglegra og siðlegra marka.
Gylfi Garðarsson, formaður SÍTÓN
Í tilefni af 100 ára afmæli fullveldis Íslands hefur Jón Kristinn Cortez ráðist í það þrekvirki að safna saman og gefa út á afmælisárinu ritröð 289 íslenskra einsöngslaga sem samin eru á tímabilinu 1918-2018.
Útgefandi ritraðarinnar er forlagið Ísalög, útgáfa Jóns Kristins.
Lagúravalið spannar verk 66 tónskálda og mun veita óviðjafnanlega yfirsýn yfir einsöngslög þjóðarinnar síðustu 100 ár í einni samhæfðri ritröð. Lögin eru í upprunalegri tónhæð.
Af FB síðu útgefandans, Jóns Kristins Cortez.
Greinargerð með niðurstöðum úr kennsluefniskönnun SÍTÓN í janúar s.l. er nú tilbúin til kynningar. Nálgast má hana til lestrar eða niðurhals hér: Íslenskt kennsluefni í grunnnámi tónlistar 2016-17 (pdf)
Vonast er til að í niðurstöðunum komi fram mikið af lykilupplýsingum sem geti hraðað framþróun íslensks kennsluefnis í tónlistarfræðslu. Tónlistarkennurum og hagsmunafélögum þeirra eru færðar bestu þakkir fyrir framlag sitt til að verkefnið skyldi heppnast jafn vel og raunin varð.
Gylfi Garðarsson, formaður SÍTÓN, sá um undirbúning og framkvæmd könnunarinnar ásamt ritun greinargerðarinnar.
Flautubókin mín 2
Flautubókin mín 2 eftir Dagnýju Marínósdóttur og Ingunni Jónsdóttur er komin út. Bókin er framhald af kennslubókinni Flautubókin mín 1 og inniheldur fjölbreytt lög, æfingar og skapandi verkefni fyrir þverflautunemendur í grunnnámi. Miðað við vinsældir fyrsta heftisins má búast við að bókinni verði vel fagnað af kennurum og nemendum tónlistarskólanna.
SÍTÓN óskar Dagnýju og Ingunni til hamingju með bókina.
Könnun SÍTÓN á kenn
sluefni tónlistar-kennara 2016 lauk 17. janúar s.l. Stjórn SÍTÓN færir kennurum og stéttarfélögum þeirra sínar bestu þakkir fyrir ómetanlega aðstoð til að verkefnið skyldi heppnast jafn vel og raunin varð. Þátttaka var góð og nú þegar er ljóst að í niðurstöðunum eru mikilvægar vísbendingar um æskilegar viðbætur á íslensku kennsluefni fyrir grunnstig. Talsvert verk verður að vinna úr svörunum birtingarhæf gögn og er sú vinna komin áleiðis. Vonast er til að greinargerð um könnunina verði tilbúin í apríl eða maí.
Af megin niðurstöðum má nefna að yfir 275 kennarar svöruðu könnuninni sem gerir um 33% svarhlutfall. Hlutfall fullgildra svara var um 85% sem bendir til að spurningar hafi skilist vel og greiðlega gengið að svara. Með því að bera niðurstöðugögnin saman við þætti eins og Þjóðskrá og námsgreinadreifingu nemenda er vonast til að bæta áreiðanleika svaranna umfram það sem svarhlutfallið eitt segir til um. Meðfylgjandi gröf sýna fjölda svarenda eftir landshlutum og hlutfallsdreifingu svarenda eftir kennslugreinum.
Á næstu dögum ýtir SÍTÓN úr vör könnun á umfangi íslensks kennsluefnis í tónlistar-skólum. Könnunin er gerð í samstarfi við FT, FÍH og STS. Hún mun standa til 15. janúar 2017. Áætlað er að gera sambærilega könnun næsta haust og síðan árlega ef vel tekst til.
Stjórn SÍTÓNs hefur unnið að undirbúningi könnunarinnar undanfarið ár með ýmis markmið í huga. Fyrst og fremst er þess vænst að niðurstöðurnar gefi marktæk svör um stöðu íslensks kennsluefnis í tónlistarskólum, hvað sé í notkun og hvar þurfi að bæta úr.
Vonast er til að framtakið skapi sameiginlegan vettvang fyrir tónlistarkennara, höfunda kennsluefnis og útgefendur varðandi íslenskt tónlistarkennsluefni þannig að grundvöllur slíkrar útgáfu verði burðugri en verið hefur hingað til.
(Cliparts.com)
Frá vorinu 2015 hefur stjórn SÍTÓN unnið með FT, FÍH og STS að undir-búningi netkönnunar um notkun kennslubóka á grunnstigi tónlistarskólanna. Með því að gera nokkrar slíkar kannanir er markmiðið að byggja upp tölfræðigrunn um kennsluefni í tónlistarfræðslu á Íslandi, sambærilegan álíka upplýsingum í öðrum námsgreinum innanlands og tónlistargreinum á Norðurlöndum og víðar.
Forystumenn allra félaganna eru sammála um að þær upplýsingar sem safnast í slíkum könnunum geti gagnast tónlistarkennslunni umtalsvert. Vonast er til að upplýsingarnar muni t.d. leiða til meiri og markvissari útgáfu tónlistarkennsluefnis og auka samvinnu á milli útgefenda og kennara. Annað mikilvægt atriði er að slík gögn geta varpað ljósi á stöðu íslensks kennsluefnis samanborið við erlent en hingað til hefur sá samanburður verið ógerlegur vegna skorts á talnagögnum hérlendis.
Stefnt er að því að fyrsta könnunin fari fram um næstu áramót og munu FT og FÍH annast útsendinguna til félagsmanna sinna. Samkvæmt samþykkt haustþings STS munu skólastjórar síðan ganga eftir að allir kennarar hafi svarað könnuninni á fyrsta starfs- eða kennarafundi tónlistarskólanna eftir áramót. Reiknað er með að gera næstu könnun í skólabyrjun haustið 2017 og haustið 2018. Eftir það munu félögin meta árangurinn og taka ákvörðun um framhaldið.
Hvenær urðu nótur vestrænnar tónlistar til? Af hverju urðu þær eins og þær eru í dag? Í eftirfarandi pistli er stiklað á helstu atriðum í 2000 ára sögu vestrænnar nótnaritunar fram á okkar daga. Á innan við 15 mínútum er hægt að kynnast helstu atriðum í einni merkustu afurð evrópskrar menningar til varðveislu og útbreiðslu á tónlist aldanna.
„Þróunarsaga nótnaritunar nær langt aftur í aldir. Hún er vel greinanleg aftur til ársins 800 í ritum klaustra og Páfagarðs en tilburðir til að lýsa tónlist í ritum má greina í enn eldri ritum Páfagarðs og Rómaveldis. Með nokkuri vissu hafa tákn á…“ (lesa áfram)
Brot úr Þorlákstíðum (14. öld)
Sem hluti af greinagerð á vegum SÍTÓN um nótnarit í landskerfi bókasafna, vorið 2014, var ritað stutt ágrip af útgáfusögu íslenskra tónbóka fyrir skóla og kirkjur á tímabilinu 1935-2014. Þar sem efnið er býsna forvitnilegt eitt og sér má lesa það í eftirfarandi sjálfstæðri grein:
Stutt ágrip af útgáfusögu íslenskra tónbóka fyrir skóla og kirkjur á tímabilinu 1935-2014
Sá sem með einum eða öðrum hætti hefur tekið þátt í eða kynnst uppsetningu, fjölföldun og jafnvel útgáfu kórnótna gerir sér líklega grein fyrir fyrirhöfninni sem því fylgir að gefa formlega út nótnarit þannig að allt sé löglegt og vandað.
Annars vegar þarf að gera ráð fyrir miklum tíma, sem flestir myndu rukka fyrir en mörgum þykir ekki óeðlilegt að tónlistarmenn gefi. Hér kemur upptalning á nokkrum vinnuliðum, þó ekki öllum:
Val á verki (er eftirspurn?). Öflun leyfa hjá rétthöfum. Val á framsetningu (kápa, stærð nótna, texta og brots, staðsetning texta, viðeigandi upplýsingar á hverri síðu ofl. ofl.). Vinna við setningu og umbrot. Útvegun prófarkalesara. Bið eftir leiðréttingum í 2-4 skipti. Leiðréttingar eftir hvert skipti. Finna hagkvæma prentun. Val á pappír. Fylgjast með prentgæðum. Koma upplaginu í geymslu. Afgreiða eintök.
Hins vegar er það útlagður kostnaður, sem flestir framleiðendur myndu setja í einingarverðið en fæstir vilja greiða þegar um nótnarit er að ræða. Hér kemur upptalning á nokkrum kostnaðarliðum, þó ekki öllum:
Leyfi rétthafa. Tæki og hugbúnaður til nótnasetningar, umbrots og prentun prófarka. Akstur. Vinnuaðstaða. Aðstoð (prófarkalestur osfrv). Prentun. Geymsla. Kynning og markaðssetning. Sendikostnaður.
Spurningin um ljósritun nótna er: Hver tapar og hver hagnast þegar öll ofangreind útgjöld eru sniðgengin með ljósritun án endurgjalds?
Svarið er: Allir tapa!
